Boğazlar'dan geçen en büyük gemi hangisidir konulu bir çalışma, "En Büyük" tanımlamasının yapılmasını da gerektirir. "En Büyük" te temel ölçüt olarak "Uzunluk" mu alınacaktır, yoksa bir hacim ölçüsü olan "Tonaj" mı alınacaktır?
Aslında en doğrusu her ikisini de dikkate almaktır. Ne var ki, yine de, bu konuda belirlenmiş bir standart bulunmadığından, yapılan tüm değerlendirmelerin öznel kalma riski vardır. O yüzden bu yazımızda temel ölçüt olarak "Gemi Boyu" alınmıştır.
Aslında aşağıdaki yazıyı 2000 yılında kaleme almıştım ve o zamanlar Türkiye'nin ilk ve tek denizcilik haber araştırma sitesi olan Türk Kılavuz Kaptanlar Derneği Web Sitesinde yayınlanmıştı. Son günlerde Boğazlarımızdan yine "En Büyük" gemiler geçmeye başladı, bazı limanlarımızda "En Büyük" gemi rekorları kırıldı. Örneğin; geçtiğimiz gün MSC Sindy adlı 337 metre uzunluğundaki konteyner gemisi Çanakkale Boğazından geçti; bu gemi Çanakkale Boğazından geçen en büyük gemi oplarak nitelendirildi bu satırları okuduğunuz site tarafından. Oysa Çanakkale boğazından yıllar önce daha büyük bir gemi geçmişti: 349 Metre boyundaki Agip Lazio tankeri...
Yine geçtiğimiz günlerde İstanbul Haydarpaşa limanı tarihinin en büyük gemisini ağırladı. 279 metre uzunluğundaki konteyner gemisi Maersk Miami tamamen boş olarak, İstanbul Haydarpaşa Limanı'na yanaştı.
Daha önce limanlarımızda bu kadar sık görülmeyen Mother Ship kategorisindeki konteyner gemileri neden bu kadar sık uğrar oldular? sorusunun yanıtını bir başka yazıya birakarak, sizlere 2000 yılında kaleme aldığım "Boğaz'dan Geçen En Büyük Gemi" Başlıklı yazımı tekrar sunmak istiyorum:
BOĞAZ'DAN GEÇEN EN BÜYÜK GEMİ
(www.turkishpilots.org web sitesinde 2000 Yılında yayınlanmıştır)
Bizce Boğazlar, büyük gemilerin geçişi için elverişli su yolları değildir. Gemilerin büyüklükleri artıkça dönüş dairelerinin çapı da artar, taşıdıkları yüklerin ağırlığı artacağından durma mesafeleri veya römorkör refakati söz konusu ise “durdurulma” mesafeleri de buna paralel olarak yükselir. Bu da özellikle en dar yeri 700 m. ile Kandilli noktası olan ve Vaniköy-Kanlıca arasındaki dar kuşakta en tehlikeli dönüşler ve akıntıların seyri zorlaştırdığı İstanbul Boğazı için seyir esnasında kaza riskinin çok yükselmesi anlamına gelir.
Dolayısıyla, gemilerin boyutları arttıkça, güvenli geçişlerinin sağlanabilmesi için alınması gereken önlemlerin de arttırılması gerekir. Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü ve buna bağlı olarak çıkartılan Uygulama Esasları (Kıstaslar) hangi gemi tipi büyüklüklerinde ne gibi önlemlerin alınacağını belirler. Burada temel ilke olarak kabul edilen 300 Metre üzerinde gemilerin Türk Boğazları için elverişsiz olduğu ve geçişine izin verilip-verilmemesinin ve ne gibi önlemler alınacağının da İdare (Denizcilik Müsteşarlığı) tarafından kararlaştırılacağıdır.
5 Ağustos 2000 Günü, İstanbul Boğazı dev bir geminin geçişine tanık oldu. Avustralya'dan yüklediği 190.017 Ton demir cevherini Romanya'nın Köstence Limanı'na götüren Bahama Bayraklı SG Enterprise adlı dökme yük gemisi, 5 ağustos sabahı 0530 da başladığı İstanbul Boğazı geçiş serüvenini saat 0730 da Türkeli Feneri'ni geçerek noktaladı.Dökme yük taşıyan bu gemi 312 metre boyunda ve 50 Metre genişliğindeydi. Bu geminin geçişiyle birlikte “Boğaz’dan geçen en büyük gemi” tartışması da başladı. Kimi yayın organları da bu gemiyi “Boğazlar’dan geçen en büyük gemi” ilan ettiler.
Geçiş yapan en büyük gemiler konusunda kısa bir araştırma yaptık. Bu geçişlerin bizim elde edebildiğimiz veriler ışığında 1990 yılında yoğunlaştığını belirledik. Buna göre büyük gemi geçişleri şöyle:
|
333 Metrelik dev Kanchen Junga’nın Boğaz Geçişi |
14/01/1990: Kanchen Junga: Boş olarak Karadeniz-Marmara yönünde.
20/05/1990: Agip Lazio: İtalyan Bayraklı, Tanker, Boy: 349 Metre, Genişlik: 52 Metre, GT: 127070, Boş olarak Marmara-Karadeniz yönünde geçti. Kılavuz Kpatan: Erdoğan Örtegen. Aynı tanker Rusya’dan yüklediği 218 Bin Ton ham petrol ile 25/05/1990 Tarihinde Karadeniz-Marmara yönünde geçişini tamamladı.
|
İşte geçiş yapan en büyük gemi: 349 M. Lik Agip Lazio Boğaz'da... |
Dolayısıyla bizim yaptığımız araştırmaya göre Boğazlardan geçen en büyük gemi unvanına 349 metrelik boyu ile "Agip Lazio" adlı tanker sahip durumda.
Bu arada bir de başarısız geçme girişimi var. İran Bayraklı "Alamoot" adlı tanker, İstanbul Boğazı'ndan geçmek istediği 15 Gün öncesinden acentesi vasıtasıyla Liman Başkanlığı'na bildirdi. 163.000 GRT'luk bu gemi, 351 Metre uzunluğundaydı.
Bu konuda 02/08/1990 Tarihli "Cumhuriyet" Gazetesinde şu haber yer aldı:
"Boğaz'da tehlikeli Bekleyiş:.İstanbul Boğazı yeni bir "tehlikeli geçişe" daha hazırlanıyor. Bugüne kadar Boğazdan geçen en büyük gemi olacağı belirtilen Îran bandıralı "ALAMOOT" adlı 163 bin gross tonluk dev tankerin yarın öğle saatlerinde İstanbul Boğazı'ndan geçmesi bekleniyor. Kılavuz Kaptanlar Derneği yetkilileri, geminin geçişine sert tepki göstererek, "İstanbul Boğazı'ndan geçecek en büyük gemiler için limit 100 bin gross ton olarak tespit edilmiştir. Bu geminin geçişi büyük tehlikedir. Bakanlık bu geçişe izin vermemelidir" dediler. Buna karşın geminin geçişi için izin veren Ulaştırma Bölge Müdürü Altan Köseoğlu, "Risk çok yüksek. Geçiş limitleri ile ilgili çalışmalarımız var. Ama daha önce de buna yakın tankerler Boğazdan geçti" diye konuştu. Köseoğlu, "izin vermeme yetkiniz var mı" sorusunu, "Montrö Anlaşması gereği gemiler serbest ve transit geçiş yapabilir, ama bir kaza anında mahvoluruz" diye yanıtladı. Kılavuz Kaptanlar Derneği'nden yapılan açıklamada, 1936 senesinde imzalanan Montrö Anlaşması'nda gemilerin Boğaz dan serbest olarak transit geçiş yapabileceklerinin yazılı olduğunu, ancak o tarihte Boğazdan geçen en büyük gemi tonajının 7 bin gross ton olduğu öne sürüldü.ALAMOOT'un Boğazdan geçiş yapacağı acentesi aracılığıyla 15 gün önceden liman başkanlığına ve Ulaştırma Müdürlüğü'ne bildirildi. Tehlikeli geçiş için ilgili kuruluşlar birbirleriyle çelişen görüşler ileri sürdüler. Ulaştırma Bölge Müdürü Altan Köseoğlu, tankerin geçişi ile ilgili kesin bilgilere sahip olmadığım belirterek konuyla liman başkanlığının ilgilendiğim söyledi. Köseoğlu, konuyla ilgili olarak şöyle dedi:"Bu tankerin geçişi ile ilgili olarak kılavuz kaptanlar ve biz bir çalışma yaptık ve geçmesinin mümkün olduğunu saptadık. Çekici römork ve Boğaz trafiğin! bir süre kapatmak suretiyle tankeri geçireceğiz. Risk çok yüksek. Geçiş limitleri ile ilgili birtakım çalışmalarımız var. Ama daha önce de bunun gibi gemiler Boğazdan geçiş yaptılar."Buna karşın Kılavuz Kaptanlar Derneği tarafından yapılan açıklamada, geçişin İstanbul için büyük tehlike yarattığı ve mayıs ayında taslağı tamamlanan ve kurulan komisyon tarafından belirlenen limitin 100 bin gross ton olduğu öne sürüldü. Taslağın bakanlıkta onaylanmak üzere sıra beklediği de öğrenildi."
"Alamoot" adlı tankerin daha sonra 5 adet römorkör eşliğinde geçişi için izin verilmesi aşamasına gelindi. Ancak bir hafta kadar süren görüşmeler sonucunda geminin İran'lı armatörü, geçiş için alınacak güvenlik önlemlerini pahalı bulduğundan gemisini Boğazlar'dan geçirmekten vazgeçti. Ancak bu vazgeçişte geçiş masraflarının yüksekliği olduğu kadar Boğaz'dan bu büyüklükte bir geminin geçemeyeceğine gemi armatörünün de ikna olmuş olmasının etkili olduğu varsayılmalıdır.
Görüldüğü gibi, Türk Kılavuz Kaptanlar Derneği'nin bugün olduğu gibi geçmişte de, Türk Boğazları'nın güvenliği için nasıl bir mücadele verdiği gazete arşivlerinde karşımıza çıkmaktadır.
Yine arşiv değeri olması açısından, Kanchenjunga adlı tankerin İstanbul Boğazı'ndan geçişinden sonra TRT 1 Televizyonunda 2000 Haberlerinde ve daha sonra TV-2 haberlerinde konuyla ilgili yayınlanan röportajları aşağıya alıyoruz:
14 Ocak 1990-TV 2 2230 Haberler
Sunucu: Dünyanın en büyük tankerlerinden biri olan Hindistan Bandıralı KANCHENJÜNGA adlı tanker ikinci kez İstanbul Boğazında. 14 gün önce Karadeniz'e geçen tanker bu kez taşıdığı 265bin ton ham petrolü boşaltmış olarak İstanbul Boğazından geçiş yapıyor. Tanker in boş olması nedeni ile deniz seviyesinden direğinin en üst yüksekliği 51 metreye ulaşıyor. Kaptan böyle bir tankere ilk defamı çıkıyorsunuz?
E.Örtegen (Baş Kılavuz Kaptan): Evet efendim ilk defa çıkıyorum. Hemen hemen 30 senelik bir hizmetim var, ilk defa çıkıyorum efendim. Trafik için gereken önlem alınmış vaziyette. Akıntılar bugün gayet normal. O korkumuz da yok. Boğazda orkoz yok. Tek korkumuz şimdi bizim,sis. da olmazsa, tahmin ediyorum çok emniyetli bir geçiş yapacağız.
Sunucu: Bu tip tankerler İstanbul Boğazından geçerken ne gibi önlemler alınıyor?
l.Sefa Er (Liman Başkanı): Boğazın doğal yapısı dikkate alındığında, mecburuz kapatmaya. Çünkü,geminin özelliklerinden dolayı çift taraflı trafiğe kapatıyoruz. Emniyetli bir geçişin teminini ancak bu şekilde sağlayabiliyoruz.
Sunucu: Kılavuz bayrağı çekilen gemi boğaz geçişini yaklaşık 1,5 saatte tamamladı.139820 gros tonluk ve 277bin ton yük alabilen tanker derinlik ve genişliğinin fazla olması sebebi ile dünyada Panama ve Süveyş kanallarım kullanamıyor. Tanker acentasının Boğazlardan geçişler için 80 milyon lira dolayında ödeme yaptığım öğrendik.68 mürettebatı olan tanker yarın sabah da Çanakkale Boğazından geçecek. Bulgaristan'ın Burgaz limanına ham petrol götüren süper tankerin rotasının bir sonraki durağı Suudi Arabistan. .
14 Ocak 1990-TV 2 2230 Haberler
Sunucu: Bu tür tankerlerin boğazdan geçişi sırasında ne gibi önlemler alınıyor";
İ. Yıldan (Kılavuzluk Servis Şefi): Önceden alınan ihbara göre Liman Başkanlığı ile beraber gereken emniyet tedbirlerini şu şekilde alıyoruz; Şehir hatları dahil bütün trafik durdurulmuştur. Transit geçen gemiler de şu anda Boğaza giriş yapamıyorlar.
Sunucu: Boğaz sadece bu gemiye ait. Peki,orta yolu mu izliyor?
İ. Yıldan: Evet. Tabii orta yolu izlemek mecburiyetindeyiz. Çünkü çok derin sularda gitmek mecburiyetindedir gemi. Draftı yüksektir.
A.Erol (Deniz Pilot Kaptanlar Derneği Başkanı): Bu tanker üç futbol sahasından da 3 metre daha uzun. Ayrıca yüklüyken su içinde kalan kısmı, yani bizim draft dediğimiz veya su çekimi dediğimiz kısmı 22 metre ki bu da 8-9 katlı bir apartmanın yüksekliğine eşittir. Böyle bir tanker herhangi bir dümen arızasına uğrarsa veyahut ta akıntının etkisi dolayısı ile karaya yönelirse bu tankeri durdurmak için yapılacak tek şey tam yol tornistan yapmak!ır.Yani bir tankerin,bir geminin durdurma aracı gemilerin makinesini tornistan etmektir. Karadaki bir aracın frenine basmak gibi diyelim ki,bu takdirde durma uzaklığı,tornistana başlandığı yerden itibaren 5000 metre ötesidir.
Sunucu: Tehlike ile karşılaştığı zaman ancak 5 km sonra durabiliyor.
A.Erol: Tabii.Evet,ancak 5 km sonra durabilir.
Boğazlar, 1990 yılına oranla bugün büyük ölçüde güvence altına alınmıştır. Artık bu büyüklükteki gemiler, Boğazlardan geçmelerinin güvenlik açısından sakıncalı olduğunu ve geçmek istediklerinde ne gibi ağır kurallarla karşılaşacaklarını bilmektedirler. Bu yüzden Boğazlarımızda artık bu büyüklükte gemilere rastlamıyoruz. Rastlamamayı da arzu ediyoruz.
 |
İstanbullu'nun kaderi: Yıl 1990, Kanchen Tunga geçiyor, İstanbullular seyrediyor. |
Üstte ve Altta: 346 M.lik Carthagonova, İstanbul Boğazı Kuzey-Güney geçişinde. Tarihi tam tesbit edemedik, 1980'li yılların ikinci yarısında olmalı. Gemiye 2 adet konvansiyonel muhtemelen 25 ton BP römorkörün eşlik ettiği farkediliyor. Fotoğraf: Javier Rubio Derch Kolleksiyonu. (İlhan Kermen'e teşekkürler)
